Een duurzame stap voorwaarts voor een appartementencomplex in Venlo

Aan de Laaghuissingel in Venlo staat een appartementencomplex met 24 wooneenheden waar de bewoners dagelijks met veel plezier thuiskomen in een aangename omgeving. Toch werd er gebruik gemaakt van een CV-ketel die op gas werd gestookt om ieder appartement van het nodige comfort te voorzien. Reden temeer voor de Vereniging van Eigenaren (VvE) van het appartementencomplex om de expertise van Dejatech in te schakelen.

Antwoord op bestaande uitdagingen
Om de oude CV-ketel te vervangen, heeft Dejatech gekozen om een hybride oplossing in combinatie met de warmtepomp van LG voor te stellen. Jan Janssen, Managing Director bij Dejatech, licht toe: “De hybride warmtepomp van LG is gecombineerd binnen een systeem waarbij de warmtepomp voorziet in de primaire warmtebehoefte. Mocht deze niet voldoende warmte kunnen leveren, of onvoldoende duurzaam te werk gaan, dan springt onze cv-ketel aan.”

Deze oplossing omvat een combinatie waarmee een antwoord wordt gevormd op de uitdagingen van veel oudere gebouwen. Vanwege de bestaande constructie is het vaak niet mogelijk om volledig over te gaan op een warmtepomp. “Met LG bieden we al een all-electric-oplossing, maar er zijn ook gebouwen waar dat niet goed toepasbaar is”, legt Wilco Henzen, Consulting Sales Manager bij LG, uit. “Dan is deze hybride oplossing uitermate geschikt.”

Unieke situatie en installatie
Om de oude CV-ketel op de juiste manier te vervangen, kwam er veel expertise en vakmanschap aan te pas. Ook wist Dejatech dat LG de perfecte oplossing bood voor de uitdaging in Venlo. “Uniek aan deze situatie, en aan de hybride warmtepomp, is de integratie. Het gehele systeem is zowel technisch als qua leidingwerk eenvoudig te installeren. Ook werkt de achterliggende software uiterst intuïtief. Daarmee worden de CO2-reductie en het verbeterde rendement voor de bewoners gegarandeerd”, vertelt Janssen.

Weloverwogen besluit
Ook de vereniging van eigenaren kijkt positief terug op het project om hun appartementencomplex te verduurzamen. “We gebruiken minder gas om het hele gebouw warm te houden, ook al gebruiken we wel iets meer elektriciteit”, licht Hans Derix, voorzitter van de VvE toe. “Maar dat is in verhouding een stuk goedkoper en duurzamer. Het scheelt namelijk in het totale gasgebruik waarschijnlijk zelfs 50 procent.”

Volgens de voorzitter van de VvE moet zich dat uiteindelijk vertalen in veel lagere stookkosten voor de bewoners en een vermindering van hun CO2-voetafdruk.

 

All-electric ambitie
Over de ambities van de zorgverlener vertelt Ronald van Lier: “Gas is een volatiel product en daarmee een bedrijfsrisico voor ons ziekenhuis. Dat risico wilden we bij het behandelcentrum weghalen, door een all-electric nieuwbouw neer te zetten, die ook nog eens goed is voor 75% CO2-reductie.” Het ontwerp van het pand werd gebaseerd op woningbouwformaat. Op de vraag waarom voor dat formaat werd gekozen, antwoordt Ronald van Lier: “Er is minder behoefte aan ziekenhuizen en de verblijfsduur in een ziekenhuis wordt steeds korter. Er is dan ook niemand die weet wat er over 10 jaar van een ziekenhuis wordt verwacht. Daarentegen worden de panden van ziekenhuizen ontwikkeld voor een levensduur van 50 jaar. Om voldoende zekerheid voor de toekomst in te bouwen, hebben we Deerns gevraagd een ontwerp te maken dat 50 jaar mee kan maar ook eenvoudig kan worden hergebruikt voor woningbouw. Voor het installatiewerk vertrouwden we op de specialisten van Van Dorp Installaties Rotterdam.”

Installatietechniek in teken van gebruiker
Op het terrein van de Reinier de Graaf Groep in Voorburg wordt een breed pakket geneeskunde geboden – van IVF-kliniek tot hospice. “Levensloop-geneeskunde, zou je kunnen zeggen”, aldus Ronald van Lier. “Met diezelfde levensloopgedachte hebben we ook een keuze gemaakt voor de installatietechniek en de klimaattechnologie van Mitsubishi Electric voor het nieuwe behandelcentrum.” Jan Feijes vult daarover aan: “In eerste instantie gingen de gedachten uit naar een bodemwarmte-systeem, maar door de ligging op Werelderfgoed-grond bleek dat niet haalbaar. Uiteindelijk hebben we gekozen voor een combinatie van Hybride VRF-systemen en warmtepompen. Vanaf het eerste moment is daarbij goed nagedacht op de manier waarop de eisen en wensen van gebruikers slim, economisch en duurzaam konden worden ingevuld.”

Werelderfgoed

Met gasprijzen die de pan uit rijzen, beseft iedereen ineens: gas is ‘bad business’. Dat concludeerde ook het Reinier de Graaf al ver voordat de gascrisis begon. Bij de bouw van een nieuw behandelcentrum in Voorburg, koos de zorgverlener dan ook voor een all-electric omgeving. Een omgeving die bovendien toekomstbestendig is, want door de kliniek te ontwikkelen op woningbouwformaat, kan een toekomstige transformatie naar woningen of appartementen snel en eenvoudig worden gemaakt. Voor de klimaattechniek werd bewust gekozen voor het HVRF systeem van Mitsubishi Electric.

Reinier de Graaf is het oudste ziekenhuis van Nederland en levert al bijna acht eeuwen zorg aan de inwoners van Delft en omgeving. Onder de Reinier de Graaf Groep vallen naast het ziekenhuis in Delft ook behandelcentra in Naaldwijk en Voorburg. Deze laatste bevindt zich op ‘bijzondere grond’ – de voormalige Romeinse nederzetting Forum Hadriani vormt de achtertuin van het hedendaagse behandelcentrum. Als Unesco Werelderfgoed maakt dat de ontwikkeling van het zorgcentrum niet eenvoudig. We spreken met Ronald van Lier, Projectleider Gebouwenservices van de Reinier de Graaf Groep en Jan Feijes, technisch adviseur van Adviesbureau Deerns.

 

 

Klimaat zonder zorgen
“Binnen de Reinier de Graaf Groep komt personeel op de eerste plaats”, aldus Ronald van Lier. “Een goed, eenvoudig te bedienen en comfortabel klimaat, zorgt ervoor dat personeel goed in zijn vel zit en al hun aandacht aan patiënten kunnen geven. Dat draagt weer bij aan het hoge dienstverleningsniveau dat wij nastreven. Het vormde voor ons ook de aanleiding om te kiezen voor een ‘klimaat zonder zorgen’. En dat is in een complexe omgeving als een ziekenhuis geen vanzelfsprekendheid.” Deerns stelde daarom samen met de architect voor een gebouw neer te zetten dat meekijkt en meevoelt met de gebruiker en weet wat er op elk moment gebeurt. Jan Feijes:  Zo’n ‘smart building’ zorgt niet alleen voor een klimaat zonder zorgen, maar biedt ook de mogelijkheid om maximaal te presteren op het gebied van duurzaamheid.”

Beste van twee werelden
Over de klimaatoplossing waar voor het 2.400 m2 grote nieuwe behandelcentrum werd gekozen, vertelt Ronald van Lier: “In een pand als dit is het de kunst om de warmte en koude goed te kunnen distribueren. Met de keuze voor een Mitsubishi Electric HVRF-systeem vindt de koude/warmte-uitwisseling binnen het systeem over een kort traject plaats. De distributie van verwarming en koeling door het pand verloopt via een 2-pijpsysteem dat minder risico op lekkage met zich meebrengt. In het systeem wordt energie uitgewisseld en gelijktijdig warmte en koude geproduceerd. Een zeer elegante oplossing die eigenlijk het beste van twee werelden combineert: de rust en gelijkmatigheid van een watersysteem én de mogelijkheid om zowel te verwarmen als te koelen van een VRF systeem.”

Het HVRF-systeem wordt aangevuld met de Mitsubishi Electric Zubadan lucht/water-warmtepomp voor vloerverwarming. Opmerkelijk is verder de redundant uitgevoerde koeling van het fertiliteitslaboratorium. “Hier is ultraschone lucht en bedrijfszekerheid een eerste vereiste”, aldus Ronald van Lier. “Voor de koeling en verwarming worden de ruimtes vanuit meerdere Mitsubishi Electric warmtepompsystemen gevoed, waardoor een redundante en bedrijfszekere oplossing eenvoudig te realiseren is.”

Bacnet
Om alle Mitsubishi Electric systemen optimaal te laten aansluiten op het ‘smart building’ concept communiceren de systemen op basis van BACnet via de cloud met het gebouwbeheersysteem. In de toekomst is uitbreiding hierop eenvoudig mogelijk.

 

Geconditioneerde opslag

Langs de A16 bij Ridderkerk staat het gloednieuwe pand van Allround Cargo Handling. Dit familiebedrijf is al dertig jaar gespecialiseerd in de geconditioneerde opslag van noten, zaden en zuidvruchten. Dit duurzame pand is geheel gasloos, optimaal geïsoleerd, heeft een dak vol zonnepanelen én wordt volledig gekoeld met een mechanische koeling werkend met het natuurlijke koudemiddel CO2. Hiermee beschikt het bedrijf nu niet alleen over 25.000 m² opslag, ook zijn ze klaar voor de toekomst.

De indrukwekkende loods beschikt over vijf compartimenten. Elk van de compartimenten biedt ruimte tot wel 5000 pallets. Noten en zuidvruchten vanuit alle hoeken van de wereld staan vijf liggers hoog opgestapeld. Hoewel het gebouw optimaal geïsoleerd is, was een betrouwbare koeling nog steeds noodzakelijk. Niet vanwege de bederfelijkheid van de producten, maar om ongedierte geen kans te geven. Daarvoor moet de temperatuur constant tussen 8 en 10 graden Celsius gehouden worden.

Een vereiste van de opdrachtgever was dat er een koelsysteem kwam met een natuurlijk koudemiddel. Na een weloverwogen selectie viel de keuze op Van Kempen Koudetechniek B.V. Zij kozen vervolgens voor een systeem van Tewis voor de primaire koeltechniek. Dit innovatieve bedrijf loopt voorop in ontwerp en ontwikkeling van koudetechniek met CO2 als koudemiddel en is onderdeel van de Daikin groep.

 

De installatie

- CO2 DX-koelinstallatie met zes koelers voor elk compartiment.

- De luchtkoelers zijn aan beide zijden van het compartiment geplaatst om een maximale ruimtedekking middels de juiste temperatuur te garanderen. Voor maximale benutting van de stellingplaatsen zijn
smalle koelers met geringe hoogte in de rijpaden gepositioneerd.

- De luchtgekoelde gaskoelers buiten op het dak zijn ruim gedimensioneerd en beschikken over een groot lameloppervlak en een laag ventilatorvermogen. Ze voldoen hiermee aan de gestelde eisen in
aanmerking te komen voor de EIA-subsidie.

- De installatie is gekoppeld aan het in eigen huis ontwikkelde en innovatieve besturingssysteem VK-Dynamics software. Hiermee kan Van Kempen Koudetechniek de installatie 24/7 op afstand monitoren en
indien nodig bijregelen.

De installateur vertelt: “Hoewel we vaak onze eigen installaties bouwen, kozen we hier voor de koelinstallatie van Daikin/Tewis. We wisten dat we op de kwaliteit kunnen vertrouwen. Voor een CO₂ DX-installatie heeft dit systeem echt een grote koelcapaciteit. Maar dan nog, vanwege de grootte van de compartimenten was het wel nodig aan beide zijden koelers te plaatsen. Voor de opdrachtgever een behoorlijke investering, maar met deze oplossing creëren we wel de perfecte luchtcirculatie langs de stellingen om de temperatuur in iedere hoek van het compartiment constant te houden.

Tegelijkertijd zorgden we ervoor dat de maximale opslagcapaciteit behouden bleef. Al met al best een uitdagende klus met een mooi eindresultaat. Met deze koelinstallatie kan de klant ervan op aan dat de temperatuur elke ruimte altijd optimaal is en dat daarmee de kwaliteit van de opgeslagen producten gewaarborgd is. En daar gaat het uiteindelijk om.”

 

Grootvermogen bodemwarmtepompen

Fletcher Hotel Teugel is gevestigd in het buitengebied tussen Uden en Veghel. Twee door R&R Systems geplaatste bodemwarmtepompen verwarmden en koelden al zo’n tien jaar alle vijftig hotelkamers, de bistro, de receptie en de recreatiehal met onder meer een bowling. Onlangs verving R&R Systems ze door twee nieuwe exemplaren uit de nieuwste generatie grootvermogen bodemwarmtepompen van Nefit Bosch. Ze draaien op de al aanwezige warmte-koudeopslag (WKO).

R&R Systems is specialist in duurzame energiesystemen. ‘Met name in de agrarische sector hebben wij ruime ervaring met bodemenergiesystemen’, vertelt projectleider Joris Polman. ‘Maar ook in woningbouw, utiliteit en industrie. Ook in een hotel als dit is een duurzame bron in combinatie met bodemwarmtepompen ideaal. Er is continu vraag naar warmte en koude, je kunt een hele hoge COP behalen. De bron is hier al aanwezig. Want tien jaar geleden hebben we een WKO, een open bodemenergiesysteem, aangelegd. We hebben hier dus alleen de bodemwarmtepompen vervangen. Dat was nodig omdat van de bestaande warmtepompen twee van de vier compressoren versleten waren. Ze staan net als hun voorgangers opgesteld in de installatieruimte in de kelder van het hotel.’

Nederlandse primeur in grote vermogens
De keuze viel op twee Bosch Compress 7000 LW bodemwarmtepompen, de horizontale variant. Met elk een vermogen van 54 kW en twee compressoren aan boord. En voorzien van de optionele passieve koeleenheid. Daarmee had R&R Systems de Nederlandse primeur.

Het totale systeem
Net als in de oude situatie leveren beide warmtepompen circa zeventig procent van alle gevraagde warmte en de totale passieve koeling. ‘Voor de laatste dertig procent benodigde warmte zorgt een elders in het pand al aanwezige HR-ketel’, legt Polman uit. ‘Deze ketel fungeert ook als back-up. Vanuit een bestaand buffervat van 5000 liter wordt op basis van de vraag koude (10 graden Celsius) en warmte (50 graden Celsius) geleverd. Beide bodemwarmtepompen zijn via twee Bosch Rego 5200 regelingen gekoppeld aan het gebouwbeheersysteem. Daarnaast zijn er twee bestaande boilers aanwezig van elk 500 liter voor de voorraad warm tapwater. In de verschillende ruimtes worden diverse afgiftesystemen gebruikt.